Türkiye’de cenaze yakılabilir mi ya da cenazeleri yakacak krematoryumlar kurulabilir mi? Hukukçular yasada “krematoryum kurulamaz” şeklinde bir ibare bulunmadığını söylerken, din adamları İslam’da cenaze yakmanın caiz olmadığını belirtti.
İSTANBUL - Türkiye’de bir krematoryum yok. Ünlü opera sanatçısı Leyla Gencer’in vasiyeti üzerin naaşının krematoryumda yakılarak küllerinin Boğaz sularına bırakılacak olması, İslam dininde caiz olmayan kremasyona Türkiye’de izin verilip verilmediği sorusunu gündeme getirdi. NTVMSNBC’ye konuşan uzmanlar, Türkiye’de kremasyon prosedürünü anlattı. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Ali Ülkü Azrak, “Laiklik, din ve vicdan özgürlüğü ilkelerine göre kremasyona devlet izin vermeli” derken, Alman Protestan Kilisesi rahibi Holger Nollman, Türkiye’de naaşının yakılmasını isteyen gayrimüslim vatandaşlarının cenazelerinin Avrupa ülkelerine gönderildiğini söyledi. Gayrimüslim cenaze işleriyle uğraşan Kirkov Çapan ise Türkiye’de kremasyon için ne iznin ne de teçhizatın bulunduğunu ifade etti.
Prof. Ali Ülkü Azrak, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi
KREMATORYUM İÇİN RUHSAT GEREKLİ
Türkiye’de bir krematoryum kurulması izne tabi bir iştir. İki nedenle: Birincisi, orada ceset yakılacağı için bir ruhsat gerekir ama bu, inşaat ruhsatına benzemez. Ayrı bir prosedürü vardır. Ayrıca Valilik ve Sağlık Müdürlüğü’nden izin alınması gerekir. Tüm bunlar olmadan bir krematoryum kurulması imkanı yoktur.
LAİKLİK VE VİCDAN ÖZGÜRLÜĞÜ İLKELERİ İZİN VERİYOR
Konuyu insan hakları açısından ele alırsak Türkiye’de kremasyona izin verilmelidir. Zaten farklı dinlere mensup kişilerin dininin inanışlarını ve icaplarını yerine getirebilmesi için imkan sağlanması Anayasa’nın emri gereğidir. Anayasa’nın 2. Maddesi’ndeki laiklik ilkesinde “bütün din ve inanışlar karşısında eşit davranma” şartı belirtiliyor. Ayrıca dini özgürlüklere ilişkin Anayasa’nın 24. Maddesi’nde, yani din ve vicdan özgürlüğünü öngören maddede belirtiliyor.
Anayasada yer alan bu özgürlükler, her dinden cemaatin inanışları doğrultusunda kamu düzeni ve genel ahlakı zedelemeyecek şekilde özgürlüklerini kullanmasını gerektirir. Dikkat edin, maddedeki esas, genel ahlak ve kamu düzenidir. Sınırlar budur.
BİREYSEL TERCİH OLMALI
Bana sorulursa Türkiye’de bir krematoryum kurulması, genel ahlakı ve kamu düzenini bozacak bir uygulama değildir. İslam dininin mensuplarının bunu istememeleri kendi dini inançları tarafından kabul edilir bir şeydir ama başka dinin mensupları tarafından böyle bir durum yoksa, bunun ahlaki ve kamu düzenine ilişkin aykırı bir tarafı da yoktur. O yüzden bu özgürlüğün kullanılmasına izin verilmesi icap eder.
MEVZUATI TARAMAK GEREK
Bir cesedin yakılmasına izin verilmemesi İslami inançlardan kaynaklanıyor. Mahşerde tekrar dirilişte insanın en azından iskeletinin tam olması icap ediyor; o yüzden İslam dininde caiz sayılmıyor. Yine de, “Türkiye’de krematoryum kurmak yasaktır”diye bir cümle kurmak mümkün değil. Sağlık nedenleriyle izin verilmemesi ihtimali vardır sadece. Fakat bunun için geniş bir mevzuat araştırması yapmak gerekir.
Rahip Holger Nollmann, Alman Protestan Kilisesi
İMKAN YOK DİYE TALEP AZ
Türkiye’de başka seçim şansımız olmadığı için naaşın yakılması talebinde bulunmuyoruz. İsteyenler olursa, Avusturya ya da Almanya’ya gönderilmesi gerekiyor.
Bu konuda bir yasa olup olmadığını bilmiyorum ama krematoryum olmadığı için zaten mümkünatı yok. Bu bizim cemaatimizde bir sorun oluşturmuyor, çünkü insanlar zaten seçim şansı olmadığını bildikleri için bu yolu seçmiyorlar. İşlem Türkiye dışında yapılıp buraya geri getirilebiliyor.
TÜRKİYE’DE ALIŞILMADIK BİR UYGULAMA
Merhumun yakınları külleri almak için postaneye gittiğinde, “Paketin içinde ne var?” diye sordukların memur soruya; “Bir ölünün külleri!” diye cevap verince, memurlar paketinizi çok daha hızlı teslim ediyor. Çünkü bu Türkiye’de duymaya alıştığınız bir şey değil.
Kirkov Çapan, Çapan Cenaze Hizmetleri
DEVLET İZİN VERMEDİ
Türkiye’de cenaze yakılması işlemini yapmak için ne gerekli teçhizat var, ne de bu işin müsaadesi...
Biz şirket olarak yaklaşık 7 sene önce, cenazenin yakılması için gerekli makineyi almak üzere müracaat etmek istedik, fakat kanunlar buna izin vermediği için mümkün olmadı.
AVRUPA’DA KREMATORYUMA GÖNDERMEK MASRAFLI
Türkiye’den bu konuda zaman zaman talep geliyor. Bir keresinde bu talebi karşılamak için cenazeyi Avusturya’ya gönderdik ve oradaki bir krematoryumda yakılıp Türkiye’ye geri getirildi. Çok masraflı olduğu için bu işe herkes sıcak bakmıyor.
Cenaze yakmak Hıristiyanlık’ta var. Avrupa’da, Amerika’da Hristiyanlar vasiyete göre yakınlarının ölülerini yakabiliyorlar. İslam dininde caiz değil ama Hıristiyanlık’ta yasak edilmiyor. Fakat Hıristiyanlık’ta da her vefat eden yakılmıyor. Kendisi isterse ya da arkada kalan yakınları arzu ederse yanıyor.
Leyla Gencer Hanım’ın cenazesini İtalya’da yakıp küllerini buraya getirebilirler fakat cenazeyi burada yakmak mümkün olmazdı.
Afşin Yurdakul / NTV-MSNBC - 13 Mayıs 2008 Salı