Bu hafta Eskişehir’in Seyitgazi ilçesine bağlı bir beldeye; Doğançayır’a gidiyoruz. Doğançayır Türkiye’de Nâzım Hikmet’in ilk anıt mezarının yapıldığı yer. Nâzım Hikmet’i vatandaşlıktan çıkaran karar iptal edilince bende Doğançayır’a gitmeye karar verdim. Belediye Başkanı Kemal Ulukoca’yla sohbet edip, beldeyi dolaştık.
1300 metre yüksekliğindeki Kırkkız dağının eteklerinde bulunan beldede 550 hane Türk Alevisi yaşıyor. Eskiden adı Arapören imiş, yakın zamanda Doğançayır olarak değiştirilmiş. 650 yıllık geçmişi olduğu söylenen belde Eskişehir çevresindeki en büyük Alevi-Bektaşi yerleşimi. Doğançayır’da tarihi eser sayılabilecek tek bir yer var, o da Arap Tekke Türbesi. Eskiden etrafında bir tekke de varmış. Şimdi yalnızca bir mezar kalmış geriye. Türbe zaman içinde hasar görünce yıkılıp, iki odalı olarak yeniden yapılmış. Odalardan birinde mezar, birinde de Hacı Bektaşi Veli Derneğinin lokali var. Bunun dışında köyün içinde ve dağın eteklerinde mum yakılan yerler bulunuyor. Beldeye 6 km uzaklıkta da Battal Gazi’nin komutanlarından Melik Gazi’nin türbesi var.
SEN GELMEZ OLDUN…
Yalnızca Nâzım’ın sanal mezarı yok burada, caddelere de Âşık Veysel, Uğur Mumcu gibi adlar verilmiş. Doğançayır’da okuma yazma oranı %90 imiş. 2004 yerel seçimlerinde sağ partilere tek bir oy çıkmamış, kullanılan oyların yüzde yüzü üç sol parti arasında bölüşülmüş. Doğal olarak bunun ödülünü de almışlar. Örneğin bütün Türkiye’yi dolaşan, başbakanın valilerin direksiyona geçmesini emrettiği kömür kamyonları buraya hiç uğramamış. (makarna, bulgur da gelmemiş!)
Basında yer alan haberlere göre 17 milyon hanenin 8 milyonuna kömür dağıtılmış. Seçmenlere kömür dağıtmak seçim rüşveti değilse nedir? Hal böyle olunca AKP yandaşlarının dillerine pelesenk ettikleri “milli irade” sakatlanmıyor mu? Hadi bizde herkesin ezberi bozuldu, konuşacak kimse kalmadı diyelim; Hıyara bile standart getiren, Türkiye’deki demokrasiyi uyum yasalarıyla hizaya sokmaya çalışan AB’nin bu durum hakkında söyleyecek bir sözü yok mu merak ediyorum.
‘NÂZIM’IN VASİYETİ YERİNE GETİRİLSİN’
Geçtiğimiz haftalarda AKP hükümeti Nâzım Hikmet’i vatandaşlıktan çıkaran 1951 yılında alınmış bir Bakanlar Kurulu kararını iptal etti. Peki Nâzım neden vatandaşlıktan çıkarılmıştı? Nâzım yıllarca hapis yattıktan sonra çürüğe ayrıldığı halde 50 yaşında askere çağrılmıştı. Bunun üzerine 17 Haziran 1951 günü yurtdışına kaçmış, 25 Temmuz 1951 günü de Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşlığından çıkarılmıştı. Bu yüzden bir daha memleketine geri dönemedi. 1963’te Moskova’da vatan hasretiyle hayata gözlerini yumdu.
Bakanlar Kurulu kararı, mezarının ülkemize getirilmesini isteyenleri de harekete geçirdi. Doğançayır da, ailesinin istemesi ve mezarının getirilmesi durumunda buna talip olan yerlerin başında geliyor.
Doğançayır halkı yüzde 100 katılımlı bir imza kampanyası ve belediye meclisinin 14 Şubat 1995 günü oybirliğiyle aldığı kararla Nâzım Hikmet’in mezarının beldelerine taşınması kararını almış. Kültür Bakanlığına iki kez başvurarak, Nâzım’ın mezarının beldelerine taşınmasını istemişler. Hatta 2001 yılında Nâzım’a “Vasiyet”ine uygun bir şekilde Kurtuluş Savaşı’nda şehit düşen 72 Doğançayırlı’nın yanıbaşında bir anıt mezar da yapmışlar.
Anıt mezar çocukların koşup-oynadığı ilköğretim okulunun arka bahçesine yapılmış. Nâzım’ın bir çok şiiri de hazırlanan şiir taşlarına yerleştirilmiş. Mezarının başına dikilen çınar ağacının boyu da 7-8 metreyi aşmış.
Doğançayır Belediye Başkanı Kemal Ulukoca’yla birlikte anıt mezara da gittik. Ulukoca burada şunları söyledi: “1995 yılında Nâzım Hikmet"in yurttaşlık hakkı iade edildiğinde cenazesinin beldemize getirilmesi konusunda o dönemdeki belediye başkanımız ve meclis üyelerimiz toplanıp oybirliğiyle karar almış. Doğançayır halkının tamamı (586 kişi) bu kararın altına imza atmış. Toplanan imzalarla birlikte dönemin Kültür Bakanı"na başvurulmuş.
Benim belediye başkanlığım dönemimde Nâzım’ın vasiyetine uygun olarak Kuvayi Milliye şehitlerinin yattığı mezarlığın yanına anıt mezarı yapıldı. Başına bir çınar ağacı da diktiğimiz mezarın başında 8 yıldır birçok aydın, yazar ve şairin katılımıyla Nâzım’ı anıyoruz. Nâzım Dünyada iki yerde mezarı başında anılıyor, bunlardan biri Moskova, diğeri de Doğançayır. Dünya şairi Nâzım Hikmet’e ve düşüncelerine sahip çıktık, bundan da onur duyuyoruz. Bugüne kadar yaptığımız başvurulardan bir yanıt alamadık ama mezarın beldemize getirilmesi için tekrar girişimde bulunacağız. Nâzım Hikmet’in sanal mezarının gerçeğe dönüşmesini çok istiyoruz.”
ERSOY SOYDAN
BİRGÜN - 24 OCAK 2009