Alevi-Bektaşi halk şiirinin en büyük ozanlarından, hakkında birçok kitap yazılan, şiirlerinden en çok türkü yapılan, cemlerde deyiş olarak söylenin büyük ozan Pir Sultan Abdal’ın yaşamı ve şiirlerinin Fransızca olarak yazılıp, kitap halinde basılması gerçekten sevindirici.
“100 şiirde Anadolu’nun Gizemli Ozanı: Pir Sultan Abdal” ( Le Poète Mystique Anatolien en 100 Poèmes ) adlı kitabı, bir Fransız araştırmacı yazar olan Jean-Louis MATTEI hazırlamış. Kitapta, Pir Sultan Abdal’ın 100 şiirinin yanısıra, yaşamı ve Alevilikle ilgili konular da Fransızca olarak anlatılmıştır.
1951 yılında doğan MATTEI, Fransa’da Klasik Edebiyat dalında öğrenim görmüş, Ankara Tevfik Fikret Lisesi ve Galatasaray Lisesi’nde öğretmenlik yapmış, daha sonra 16 yıl Bursa Uludağ Üniversitesinde Fransızca çeviri dersleri vermiştir. Mattei; Orhan Kemal, Haldun Taner gibi bazı yazarlarımızın kitaplarını da Fransızca’ya çevirmiştir. Osmanlı tarihini araştırmış, bu konularda Türkçe olarak da birçok çalışma hazırlamıştır. Hazreti Ali Cenknameleri’ni de 2004 yılında yayımlamıştır. Jean-Louis MATTEI, kendisi gibi üniversitede öğretim görevlisi olan Nurcan MATTEI ile evli olup, Timur adında bir çocukları bulunmaktadır.
Fransa’nın Nancy kentinde yayımlanan bu kitabın, Fransızca konuşulan ülkelerin yanında, yaygın bilinen bir dil olması nedeniyle birçok ülkede de okurlara kavuşacağı düşünüldüğünde, Türk halk edebiyatının ulu ozanı, mücadele insanının yabancılar tarafından daha da tanınmasını sağlayacaktır.
Bu ve benzeri çalışmalar, Pir Sultan’ların ve diğer büyük ozanların başka dillerde de okunmasını, bilinmesini yaygınlaştıracaktır. En kısa zamanda Almanca ve İngilizce bu tür kitapların yayımlanmasını arzu ediyoruz.
Bir yazarın, ana dili dışındaki bir başka dile hâkimiyeti ne kadar güçlü olursa olsun, özellikle 400-450 yıl önce yaşayan bir ozanın şiirlerinin çevirisinin çok zor olacağı, Türkçe’deki tadı vermeyeceği açıktır. Konu şiir olunca daha zordur bu iş. Çeviri, sadece sözcüklerin karşılığını birebir yazarak çevirmek değildir. Çevrilecek yapıtın dilini ve o dilin özellikle içsel anlamlarını çok iyi bilmek gerekir. Ama yine de bu kitabı seveceğinizi düşünüyorum. .
Yazarın, Alevilikle ilgili anlatımlarına da birebir katılmak mümkün değildir. Zira yüzyıllardır yasaklı bir kültür ve inanç olan Alevilik hakkında ülkemizde de zengin tartışmalar devam etmektedir.
Yazarın bu kitabının özellikle, Fransa Alevi Birlikleri Federasyonu (FUAF) üye ve yöneticilerinin, Fransızca bilen diğer dostlarımızın inceleme ve yorumlamalarının yararlı olacağını düşünmekteyim.
İyi niyetli ve özverili bir çalışmanın ürünü olan bu kitabı ortaya koyduğu için araştırmacı- yazar Jean-Louis MATTEI’yi kutluyorum.
Av. Ali Yılmaz
Pir Sultan Abdal Kültür Derneği
Disiplin Kurulu Başkanı
* * * *
Traduction du turc, études et notes par Jean-Louis MATTEI
Le poète mystique turc Pir Sultan Abdal a vécu en Anatolie/Asie Mineure (dite alors «Pays de Roum») au XVIème siècle. Il était contemporain de Soliman le Magnifique mais les dates exactes de sa naissance et de sa mort sont inconnues.
Membre de la communauté des Alevis (partisans du calife Ali), Pir Sultan est en même temps un chef religieux aussi bien que politique. Le représentant du pouvoir central Hizir Pacha le fait exécuter à Sivas sans qu’on sache trop bien s’il y a eu ou non révolte armée.
Qu’on s’imagine les ravages causés par les guerres de religion en France au XVIème siècle, il sera alors possible de se faire une idée de ces événements sporadiques, certes, mais violents. Dans ses poèmes Pir Sultan ne cesse de réaffirmer son amour et sa fidélité pour Dieu, pour Mahomet et le calife Ali dont le fils Hussein avait été tué à Kerbela (Irak) en combattant Yezid. Ce drame d’ailleurs marque pratiquement toute la littérature alevie.
D’autre part, Pir Sultan Abdal affirmera toujours sa fidélité aux préceptes de Hadji Bektash Veli suivant lesquels avait été créé l’ordre militaire des janissaires. Les thèmes concernant la nature et l’amour ne sont pas rares non plus chez lui, mais cet amour terrestre se confond souvent avec un amour mystique. Longtemps après sa mort ses poèmes ne furent même pas édités.
Il faut attendre le XXème siècle et l’action de Mustafa Kemal Atatürk en faveur de la communauté alevie pour voir enfin publiées les poésies de Pir Sultan. Pir Sultan de nos jours connaît une grande vogue en Turquie. Les «ozan» (bardes) chantent ses poèmes en s’accompagnant au «saz» (instrument à cordes). Avec cette première traduction par Jean-Louis Mattei de 100 poèmes de Pir Sultan Abdal, cet important mystique turc cesse de n’être qu’un nom pour le grand public français. Accompagné d’un inédit sur Pir Sultan Abdal.
Editions A TA TURQUIE, 2010, 263 pages
http://www.bazarturc.com/editions-att/236-pir-sultan-abdal.html
Alevi Haber - 28 Ocak 2011