Şerif Karataş / Evrensel
Ermeni Soykırımı’nın 100. yılındayız. Soykırımdan sonra Ermeniler günümüz Türkiyesi’nde azınlık durumuna düştü. Ermenileri azınlık durumuna düşüren soykırım sürecinin Anadolu’da nasıl hayata geçirildiğini öğrenmek isteyenler ‘Gülizar’ın Kara Düğünü’ adlı kitaba bakabilirler. Kitapta, 14 yaşında bir Ermeni kızı olan Gülizar’ın, Kürt Musa Bey’in kendisini zorla eş yapmak istemesine karşı verdiği direniş anlatılıyor. Kitap Aras Yayıncılık tarafından yayımlandı. Gülizar’ın hikayesi ise okuru, ağırlıklı 1878-1914’ü kapsayan zaman dilimine götürüyor.
Gülizar’ın hikayesini okuyucuya kavuşturan ise kızı Armenounine Kevonian oldu. Aynı zamanda müzikolog olan Kevonian’ın, Muş halk müziği alanında da önemli çalışmalar yaptığını hatırlatalım. Kevonian’ın annesinin hikayesi ilk olarak Paris’te 1946 yılında yayımlandı. Fransızca yayımlanan kitapta, Gülizar’ın torunları, Tarihçi Anahide Ter Minassian ve Araştırmacı Keğam Kevonian’ın dönemin siyasi ve kültürel gelişmelerini ele alan makaleleri de yer alıyor.
Kitabı Türkçeye Aslı Türker - Ece Erbay çevirdi. Kitapta, Gülizar’ın torunlarının makaleleri dışında Gülizar ve kitapta adı geçenlerin önemli bir kısmının fotoğrafları da bulunuyor. Teknik hatırlatmalardan sonra Gülizar’ın hikayesine dönelim.
Gülizar’ın Ermeni ve Hıristiyan inancından dolayı yaşadıklarının günümüz Türkiye gerçekliğiyle benzerlikler taşıdığını söylemek mümkün. Bu yönüyle kitap güncelliğini koruyor. Gülizar’ın kendi anlatımlarından ilerleyen hikâyesi, bir kadının direncini verirken, Gülizar şahsında Ermenilerin karşılaştığı baskıların belgesi olarak da okura sunulmuş.
Annesinin hikayesini başarılı bir şekilde anlatan Kevonian’ın haklı olarak zaman zaman kendi duygusallığını da kattığını söyleyelim.
HUKUK MÜCADELESİ...
Muş’ta yaşayan saygın bir Ermeni ailenin kızı olan 14 yaşındaki Gülizar’ı Kürt Musa Bey zorla kendisine eş yapmak ister. Gülizar’ı ailesinin yaşadığı konaktan baskınla kaçırır. 4 karısı olduğu için şeyhler Gülizar’la evlenmesine onay vermeyince o da Gülizar’ı zorla kardeşi Cevahir’le evlendirmek ister. Musa Bey, hem kendi halkına karşı hem de Ermenilere yaptığı zulümle tanınır.
Musa Bey’in yereldeki mülki amirlerle Osmanlı merkez yönetimiyle ilişkileri iyi olan biridir. Bu ilişkilerini kullanan Musa Bey istediklerini rahatla yapar ve hiç kimseye de hesap vermez. Gülizar’ın direnişi ise bunu bir nebzede olsa kırmayı başarır. Bedenine sahip çıkmaya çalışanlara karşı direnen Gülizar, ne Hıristiyan inancını ne de Ermeniliğini inkar eder. Sabırla ve sessizce direnen Gülizar’a ailesinin ulaşmasıyla birlikte, bu kez önemli bir hak mücadelesi başlar.
Gülizar, hukuk mücadelesini kazanır ve ailesine kavuşur. Ardından Sultan Abdülhamit’in emriyle İstanbul’a taşınan bu hak mücadelesi gözlemcilerin ilgisiyle Avrupa basınına da yansıtılacak bir hukuk mücadelesine dönüşür. Bu yargılamalarda günümüzde güncelliğini koruyan bir durum yaşanır. Musa Bey’e ‘ödül gibi’ ceza verilse de Gülizar’ın direnişi kamuoyu oluşturur ve ses getirir. Muş Mebusu Devrimci Keğam Der Garabedyan ile hayatını birleştiren Gülizar’ın direnişi; şarkılara, türkülere konu olan büyük bir direniştir aynı zamanda. Gülizar’ın hikayesini Gülizar’dan dinleyin... (Evrensel)