Avrupa’nın en büyük sinagoglarından Edirne Sinagogu, 46 yıl sonra restore edilerek açıldı.
Bir zamanlar Balkanlar’daki Yahudi yaşamının merkezi olan Edirne’de Yahudiler, Bizans döneminden beri yaşamışlardı. Günümüzde ise şehirde hiç Yahudi bulunmuyor.
Edirne Valisi Dursun Ali Şahin'in sinagog için "müze olacak" dediği için büyük tepki çekmişti. Vakıflar Genel Müdürlüğü, Sinagog'u ibadethane olarak açıyor.
Sinangogun açılışına Yahudi Cemaatinden ve yurt dışından yüzlerce kişi geldi. Sinagoga giden yola Edirne Belediyesi tarafından, "Kadim komşularımız evinize hoş geldiniz" pankartı asıldı.
Açılış töreni öncesi sabah saatlerinde sabah duası yapıldı. Tevrat'ın da getirildiği Büyük Sinagog'da 10 Emir ve ilahiler okundu.
Türk Musevi Cemaati Başkanı İshak İbrahimzadeh'in de katıldığı ibadetteki dua, Büyük Sinagog'da en son ibadeti yöneten David Azuz tarafından yaptırıldı. Azuz, 46 yıl aradan sonra yeniden Büyük Sinagog'da ibadete katılmanın heyecan verici olduğunu söyledi. Restorasyona emeği geçenlere teşekkür etti.
Arınç savaşan Yahudileri hatırlattı
Açılışa katılan Bülent Arınç, şöyle konuştu:
"Bu Türkiye'deki din ve vicdan özgürlüğünün ne noktaya geldiğini göstermesi bakımından önemlidir. Hamdolsun ki Türkiye'de antisemitizm yoktur, ırkçılık yoktur. Tabanda zemin bulamamıştır. Bugün Avrupa'da ve başka yerlerde yaşananlara baktığımız zaman bizden ne kadar geride olduklarını görüyor ve üzülüyoruz. Bu yüzden bir sinagogun yanında şu anda ülkemizde, restorasyonu bitmiş beş tane havra ve kilise, restorasyonu devam eden ise beş kilise bulunmaktadır."
Bugünün aynı zamanda Balkan Şehitlerini Anma Günü olduğunu da anımsatan Arınç, şöyle devam etti:
"Balkan muharebeleri ve işgaller sırasında can veren şehitlerimizi büyük bir rahmet ve minnetle anıyoruz. Unutmayalım ki işgal sırasında ve akabinde, Müslüman Türk şehitlerimiz yanında o günlerde bu şehirde yaşayan, şehri korumak için hayatını veren Yahudiler de bulunmaktadır." (NV)
Sinagogun tarihiEdirne Büyük Sinagogu, 1905 yılında yaşanan ve ‘Harik-i Kebir’ (Büyük Yangın) olarak isimlendirilen yangında yok olan 13 ayrı sinagogun yerine Padişah 2. Abdülhamit’in fermanıyla inşa edilerek, 1907’de Kal Kadoş ha Gadol (Kutsal Büyük Havra) ismiyle ibadete açıldı. Tarihinin 1492 yılında Avrupa’daki baskılardan kaçarak Osmanlı İmparatorluğu’na sığınan Seferad cemaatine kadar uzandığı tahmin ediliyor. 1934 Trakya Olayları'nda Yahudi cemaatinin Edirne'yi terk etmek zorunda bırakılmasının ardından kaderine terk edilmişti. Viyana Sinagogu mimarı Fransız France Depre tarafından örnek alınarak projelendirilen yapının büyük bir bölümü, aradan geçen süre içinde tahrip oldu. Bir dönem Trakya Üniversitesi bünyesine geçen Sinagog, Musevi cemaatinin tepkisi üzerine yeniden 1985’te Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne devredildi. Yıllar içinde kulanılamaz hale gelen sinagog, 2010 yılının son aylarında da Vakıflar Genel Müdürlüğünce restorasyon kapsamına alındı. Kaleiçi semti Marif Caddesi'ndeki bulunan tarihi sinagogu Vakıflar Genel Müdürlüğü, Edirne Sinagog'unu restore ettirdi. Türk Yahudi Cemaati'nin de destek verdiği restorasyon süreci yaklaşık 5 yıl sürdü. Restorasyon için Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 5 milyon 750 bin lira harcandı. Sinagogun yanı sıra bahçede bulunan yönetim evleri de restore edildi. Türkiye’deki Sinagog Musıkisinin en karakteristik özelliklerinden biri olan Maftirim, Edirne'de doğmuş olduğu gibi bu sinagogda da geleneksel olarak varlığını sürdürmüştü. |
* Bu haberde agos.com.tr ve salom.com.tr'den yararlandık.
** Fotoğraflar: AA/ Salih Baran
*** Sinagog ile ilgili ayrıntılı bilgi için Riva Hayim'in yazısını okuyabilirsiniz.