Muharrem orucunun amacı, Kerbela Katliamı’nı ve 12 İmamları, onlara yapılan haksızlıkları, eziyetleri anmak, bunlardan dersler çıkarmaktır. Bu bağlamda Muharrem orucu ile Ramazan orucu arasında belirgin farklar bulunur.
Aleviler'de, geleneğe uygun ve isteğe bağlı olarak “oruç” tutulur. Bu oruç yine kendine has yöntemlerle açılır. Sahur kavramının bulunmadığı, belli bir iftar saatinin de olmadığı Muharrem orucunda, "Diş fırçalamak, sakız çiğnemek orucu bozar mı?" gibi soruların yanıtları da hayli farklı.
Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu Eğitim Sorumlusu İsmail Kaplan Alevi inancındaki oruçla ilgili sorularımızı yanıtladı.
Muharrem boyunca "Bıçağa dahi el sürülmez" derler, doğru mudur?
Aleviler gelenek olarak Muharremi anmak için tuttukları matem orucu esnasında, eğlenceden uzak, kendileriyle ve çevreleriyle barışık olarak, hiç bir canlıya eziyet etmemeye, bu nedenle de kesici alet dahi kullanmamaya çalışırlar. Aleviler, kendileri için ve kendi olanakları ve sağlıkları oranında oruç tutarlar. Alevinin Muharrem matemi, ne tamamen içine kapanarak, kendini yiyip bitirmesini ne de sokaklara çıkarak kendini satırlarla yaralamasını, kendine ve çevresine eziyet etmesini gerektirir.
Sakız çiğnemek, diş fırçalamak orucu bozar mı?
Alevi inancı manaya önem verir. Manaya varmak için kurallar ve ayrıntılar önemli değildir. Alevi ibadetinde yer alan Muharrem orucu için, “Sakız çiğnemek ya da diş fırçalamak” gibi ayrıntılar kişinin kendisinin takdirine kalmış ayrıntılardır. Önemli olan, genel olarak orucun amacında ve genel çerçevesinde Alevilerin birlikte hareket etmeleri yeterlidir.
Avrupa'da Muharrem nasıl yaşanır?
Almanya'da ve diğer ülkelerde Alevi Kültür Merkezleri Muharrem matemi boyunca, Muharrem muhabbetleri düzenlerler, saz ve semah kurslarına ve deyiş öğrenmeye daha çok yer verirler. Aleviler, başka zamanlarda olduğu gibi Muharrem mateminde de “israf ve gösteriş”ten kaçınırlar. Sade bir sofra ve ihtiyaç kadar yiyecek Muharrem mateminde genel kuraldır. “Ramazan iftarları” çoğu zaman ibadet amacını aşan gösteriş ve israfa dönüşmektedir. Bu da bazen bilmeyerek ve özenerek bazı Aleviler tarafından taklit edilebilmektedir. Bizim ölçümüz, “şaşaalı Ramazan iftarları” değil, öğretimizin öngördüğü “sade, manaya yönelik ve unutturmaya karşı” geçmişimizi yad etmektir.
Muharrem orucunun Ramazan orucundan farkı nedir?
“Muharrem matemi” anma amaçlıdır. Kişinin kendini terbiye etmesi amaçlı değildir. Kısaca Muharrem’de 12 gün 12 İmamlara yönelik katliam ve eziyetleri anmak, anlamak ve hissetmek için “matem” tutulur. “Oruçlu olmak” da buna dahildir. Ancak, 12 İmamları anmak için oruç tutmak “farz” değildir. Çünkü Alevilikte, “insan nefsini terbiye etmek, açların halinden anlamak” amacıyla oruç ibadeti yoktur. Çünkü Alevi yaşamının tamamı, nefsin (egonun) yok edilmesine yöneliktir. Bunun kuralı da “eline, diline beline hakim ol!”olarak belirlenmiş olup tüm yaşam boyunca geçerlidir.
Almanya Alevi Gençler Birliği Başkanı Ali Doğan:
“Daha adil bir dünyanın oluşmasından yanayız”
Almanya’da yaşayan diğer inançlara sahip gençler, Alevilerin kutsal ayından haberdarlar mı?
Özellikle Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu’nun (AABF) Aleviliği anayasa nezdinde inanç toplumu olarak kabul ettirmesi ve ilkokullarda Aleviliğin ders olarak okutulmasından sonra inanç, kültür ve yaşam felsefemize karşı merakın ciddi şekilde arttığını görmek mümkün. Bugüne kadar bizleri homojen bir grup olarak algılayan çevreler bunun böyle olmadığını, Ortodoks İslam anlayışının dışında kalan ciddi bir kitlenin olduğunu gördüler.
Muharrem’deki yas günlerinin pratikte nasıl yaşandığına ve tarihteki hangi olayların buna neden olduğunu merak eden insanlar bizlere E-Mail ve telefon yoluyla ulaşıp sorularını dile getiriyorlar. Kendilerine örneğin Muharrem’de oruç tutmanın Aleviler için genel bir kural olmadığını, ancak bireyin bu günleri nasıl geçireceğine dair kararı kendisi vermesi gerektiğini veya oruç açıldıktan sonra da yasın devam ettiğini anlatıyoruz.
Sizce Muharrem ayını Avrupa’da yaşamanın avantajları ve dezavantajları nelerdir?
Esasında bu konuya dezavantaj- avantaj çerçevesinden bakmamak gerekir. İnsanlar nerede yaşarlarsa yaşasınlar, önemli olan hissettikleridir. Çevresi ile barışık bir şekilde yaşamaya çalışmanın, kötü alışkanlıklardan arınmaya niyetlenmenin ve daha adil bir dünyanın oluşmasından yana olmanın yeri ve zamanı yoktur çünkü. Önemli olan Şah Hüseyin misalinde olduğu gibi zalimin karşısında biat etmek yerine direnmeyi ve ezilenin yanında olmayı benimsemiş olmak.
Avrupa'daki Alevilerin en acil sorunu nedir?
Alevilerin sorunları diğer göçmen gruplarından çok farklı değil. Yeterince adil olmayan ve küçük yaşta seleksiyon uygulayan okul sistemi, artan işsizlik, çevre kirliliği vs.. Bunların yanı sıra demokratik Alevi hareketi kendi medyasını kurarak her geçen gün daha özerk bir seviyeye ulaşmakta. Tabi ki bununla ilgili altyapı çalışmaları bizleri gelecek on yıl meşgul edecektir.
İftar vakti yok
Alevilerde, oruç açım zamanı saat ve dakika ile belirlenmiş değildir, genellikle akşam gün batımı baz alınır. Almanya için bu yıl 16.45 uygun görülmüştür. Gece yarısına kadar -aşırı derecede doymamak üzere- sadece bir kez yenir ve bu şekilde ertesi güne kadar beklenir.
Alevilerde oruç açımı “iftar” değil “ağız mühürü” olarak adlandırılır. Ağız mühürünü bozmak için genellikle şu Gülbenk okunur: "Bism-i Şâh, Allah Allah! İmam Hüseyin’e, onun soyuna ve dostlarına selâm olsun! Yezide, soyuna ve yandaşlarına sed hezaran (yüz bin kere) lanet olsun! Hak matem oruçlarımızı kabul eylesin. Gerçeğe Hü!”.
YARIN: Kerbela Aleviler için ne ifade ediyor?
KAYNAK : Hurriyet.de - Tuncay YILDIRIM - 18 Aralık 2009