Ali Kemal

1867 yılında İstanbul'da doğdu. Süleymaniye Camiinde cami derslerini takip etti. Mülkiye Mektebine girdi (1882). Burada 1886'da arkadaşlarıyla Gülşen...

1867 yılında İstanbul'da doğdu. Süleymaniye Camiinde cami derslerini takip etti. Mülkiye Mektebine girdi (1882). Burada 1886'da arkadaşlarıyla Gülşen adlı bir dergi çıkardı. Ahmed Midhat ve Muallim Naci'nin tesirinde yazdığı şiir ve yazılarını bu dergide yayınladı. Fransızcasını ilerletmek için Paris'e gitti. Bir süre de Cenevre'de kaldı. Dokuz ay sonra yurda döndü (1888). Gizli cemiyet kurmaya kalkışmaktan tevkif edildi ve dokuz ay hapiste kaldı. 1889' da Halep'e memur olarak sürüldü. Burada Maarif Nezaretince açılan ders kitapları yarışmasında İlm-i Ahlâk adlı kitabıyla birincilik kazandı. İzin almadan İstanbul'a döndü, tekrar sürgün kararı çıkınca Paris'e kaçtı. Burada yarım kalan tahsilini tamamlayarak Siyasal Bilgiler Okulundan diploma aldı (1899). Bu arada İkdam gazetesinin Paris muhabirliğini yaptı. Hüseyin Cahid (Yalçın)'le kalem münakaşasına girişti. Paris'te Mizancı Murad'ın çevresinde Jön Türk hareketinin içinde yer aldı. Mizancı Murad II. Abdülhamid'le anlaşınca Jön Türkler'den ayrıldı. 1900'de İspanya ve Tunus üzerinden Kahire'ye gitti. Burada tek sayılık Mecmua-i Kemâl adlı bir dergi çıkardı (1901). 1903-1907 yılları arasında Türk adlı gazeteyi yayınladı. 1908'de Meşrutiyetten kısa bir süre önce İstanbul'a döndü. İstanbul'da İkdam gazetesinin başmuharrirliğini yaparken, Darulfunûnda da ders verdi. İttihat ve Terakkî Fırkası ile karşı karşıya geldi. Dr. Bahaeddin Şakir'le giriştiği kavgada mahkemelik oldu. 31 Mart Vak'ası'ndan sonra Avrupa'ya kaçtı. 1909'da Paris'te Yeni Yol adlı bir dergi çıkardı. 1912'de İstanbul'a döndü; ancak Babıâli baskını ile İttihatçılar tekrar iktidar olunca Viyana'ya sürüldü. Üç ay sonra İstanbul'a geri geldi. 1913'te Peyam adlı gazeteyi çıkardı. Ancak hükûmet gazetesini kapattı. Hürriyet ve İtilâf Partisi'nin genel sekreteri oldu. Damad Ferid Paşa kabinesine Maarif Nâzırı olarak girdi (3 Mart 1919), ikincisinde Dahiliye Nâzırlığına getirildi (19 Mayıs 1919) ve Kuvâ-yı Milliye aleyhinde tamim çıkardı. İngiliz mandası taraftarı idi. İngiliz Muhibler Cemiyeti Merkez Kurulu üyesi oldu. 26 Haziran 1919'da nâzırlıktan istifa edip Peyam'ı yeniden çıkardı. Sonra Mihran Efendi'nin Sabah gazetesi ile birleştirerek Peyam-Sabah adıyla yayını sürdürdü. Millî Mücadeleye karşı çok şiddetli yazılar yazdı. Bu yüzden adı "Artin Kemal"e çıktı. Zaferden sonra yanıldığına dair yazı yazmışsa da, şiddetli muhalefetini affetmeyen Kuvâ-yı Milliyecilerce Beyoğlu'da Tokatlıyan Otelinde tıraş olurken kaçırıldı. İstanbul'dan Ankara'ya trenle getirilirken İzmit'te Nureddin Paşa'nın emriyle linç edildi.

Gazeteciliği ile tanınan Ali Kemal edebiyat, dil ve tarih konularında eserler vermiştir. Türkçeyi ustalıkla kullandı. Yazılarının büyük bir kısmı dergi ve gazetelerde kaldı.

Ali Kemal Peyam ve Peyam-Sabah gazetesinin edebiyat ekini çıkarmış ve devrinde ünlü isimleri etrafına toplamıştı.

Romanları: İki Hemşire (1899), Çölde Bir Sergüzeşt (1900, bu romanı İki Hemşire ile birlikte Bir Safha-i Şebab adıyla ikinci defa yayınlandı, 1913), Fetret (2 kısım, 1913-1914). Diğer eserleri: Sorbon Dârulfünûnunda Edebiyât-ı Hakikiye Dersleri (1898), Paris Musahabeleri (3 cilt, 1899; yeni bs., 2 cilt, 1913), Mesele-i Şarkîye Medhal (1900), Tunus (Gezi yazıları, 1900), Yıldız Hatırat-ı Elîmesi (1910), İlm-i Ahlâk (1914), Râşid Müverrih mi Şair mi? (1918), Edebiyat ve Siyasiyât (Üzerinde Ali Kemal'in ismi olmamakla beraber Ali Kemal'in kabul edilir, 1910), Bir Safha-i Tarih (1913), Ricâl-i İhtilâl: Condorcet, Saint-Just, Danton, Robespierre (1913), Ömrüm (Oğlu Zeki Kuneralp yayınladı, 1985), Makaleler (Peyam-ı Edebî'de çıkan dil ve edebiyat yazıları, H. Pala hazırladı, 1997).

Yazarlar ve Şairler Haberleri

Bülent TEKİN
Nevzat Çelik
Unutulmuş bir Kürt ve Alevi aydını: Doğan Kılıç
Gülten Akın
Azmîzâde Hâletî