Alevi Kızılbaş bir köy: Malatya - Arguvan - Bozan Köyü

Malatya İli, Arguvan İlçesinin 7 km. kuzeyinde, Kuşu Köyü tarafından gelen Avşar Çayı ile Eymir Köyü tarafından gelen Uludere (Sazlıca) Deresinin çakıştığı yerde bulunmaktadır.
Köy geçimini kayısıcılık ve tarla tarımı ile sağlamaktadır.
Bozan köyü, çevresindeki Armutlu ( Kuşu ), Kızık, Eymir, Çavuş, Çevreli ve Tatkınık köyleri ile birlikte 1560 tarihinden daha önce kurulmuştur. Bektaş-i inançlı olan köy, 1560 tarihli Kanuni Devri Malatya Tahrir Defterinde köy sınırları "Bir tarafı Deve Yolu ve Sınır Tarlası, Çay ve Benefşe Boğazı ve Büyük Tepebaşı ve Orta Tepebaşı ve Balkarcık Başı ve Eğriti Kayasıdır" olarak belirtilmiştir.
1560 tarihinde köyün 9 evli 25 vergi veren erkek nüfusu bulunmaktadır. 1894 - 1895 yıllarýnda 162 nüfusu bulunan köyün 1990 yılında yapılan nüfus sayımında 88 nüfusu bulunmaktadır.




Bozan ile ilgili ciddi kaynak bulmakta zorlanmamıza ragmen internet dünyasının bize sunduğu bazı bilgilere ulaştık. Şimdiye dek kulaktan dolma bazı bilgilere sahiptik ve bu duyumlar ve anlatılanlara göre Bozan'ın ilk yerlilerinin şimdiki Kars ili sınırlarından, Bozan'a gelip yerleştikleri yönündeydi. Araştırmaci-Yazar Hamza AKSÜT'ün Arguvan köylerinin kökenleriyle ilgili araştırmalarını ve sonuçlarını kısada olsa buraya eklemeyi uygun bulduk. Kendisinin başta Alevilik olmak üzere birçok Bilimsel araştırmasi bulunmaktadır ve alanında uzmanlaşmış bir kişidir. Arguvan ve köyleriyle ilgili birçok noktada aydınlatıcı bilgileri bizlere internet aracılıgıyla şöyle sunuyor:
Arguvanın kaynaklarda rastlanan ilk adı Argaous'dur. Argaous ilkçagda Malatya yakınlarındakı bir kentti.(1) Sözcügün kökü Arga'dır ve bu durumuyla Akçadağ'in eski adı olan Arga ile adaştır. Argaous'un sonundaki "ous" eki helenleşme döneminde eklenmiştir ve "li" ekinin karşılıgıdır. Arganin Luwi dilindeki anlamları, "yukarı" ve "sınır"dır. Eski Anadolu dillerindeki anlami ise "ışıldayandır".(2)
Yama daginin bir bölümü ile Fırat Irmagı arasındaki yörede yurt tutan Arguvanlılar Anadolu Aleviliğinin oluştuğu yer olan Kuzey Mezopotamya, bir başka adıyla El-Cezire kökenlidir. (El-Cezire güneyi Tikrit kenti olmak üzere Fırat ve Dicle arasında kalan ve Diyarbakır'a kadar uzanan cografya parçasının adıdır.)
Arguvanın köyleriyle ilgili en eski belgeler on altınci yüzyıla aittir. Sözü edilen yüzyılda şimdiki Arguvan Kasabası 19-84 haneli bir köydü.(3) Arguvan nahiyesi ise, Fırat Irmağından Hekimhan kasabasının (Hekimhan mezra idi yani Hekimhan'da kimse yaşamıyordu.) doğusundaki Bağırsak deresine kadar olan yöreydi. İşte bu yöredeki yerleşimleri ve ekinlikleri El-Cezire yöresinde aramak gerekirse:


Bozan: On sekizinci yüzyılda yaşamış olan Halk Ozanı ŞAH SULTAN'ın türbesiyle ünlü Bozan Köyünün ilk yurdundaki adaşı, yukarıda belirttiğimiz gibi Mardin'in güney batısındaydı.(4) Arguvanın Bozan Köyü onaltinci yüzyılda 4-9 haneliydi.(5) (Köye tabiki sonradan yerleşenlerde olmuştur ve bunların çoğunluğu Karahüyük ve Kuşu'dan gelmişlerdir.)*



Çavuş: Mardinin güneybatısında yer alan Çavuş köyünün ismini taşımaktadır.(6) Onaltıncı yüzyılda Arguvan-Çavus köyü Çavuşlu olarak kaydedilmiştir.
Eymir: Ünlü Türkmen boyunun adını taşıyan Eymir'in, ilk yurdunda (Mezopotamya) ad verdiği yerler, Eymir, Eymirli adlarını taşıyordu.(7) Baba İlyasda Eymür boyundandı ve İlyas obasındandi.(8) Arguvandaki Eymir köyü, on altıncı yüzyılda çevrenin ortalama büyüklükteki köylerindendi.(9)
Akviran: Arguvanın kuzeyinde yer alan Akviran yaygın kullanılan adlardandır. Onaltıncı yüzyılda Çavuşlu(Mardin) köyü yakınlarında bir mezra olan Akviranın(10) adaşlari, ilk yurdunda bir çok yerde karşımıza çıkmaktadır(11).
Ancak bunlardan dikkate almamız gereken Akviran, Mardin'in güneybatısındaki Çavuş, Bozan, Eymür yerleşimleriyle komsu olanidir ki (12) Arguvan'dada bu köyler komşudur.
Bu sayfada derledigimiz bilgiler Malatya-Hasançelebili Araştırmacı-Yazar Hamza Aksüt'e aittir ve kendisi tarafından hazırlanmış olan http://f27.parsimony.net/forum67480/messages/431.htm isimli web sitesinde hala yayınlanmaktadır. Makalenin özüne dokunmadan küçük eklemeler yaparak burada yayınladık.

*tarafımızdan eklenmiştir.



Gösterilen Kaynaklar:
1- RAMSAY, E; Küçük Asyanin Tarihi Cografyasi, s:379
2- UMAR, Bilge, Türkiyede Tarihsel Yer Adlari, ilgili madde
3- Göknur GÖGEBAKAN, XVI Yüzyilda Malatya Kazasi, s: 257
4- M. Salih ERPOLAT, s:161
5- Göknur GÖGEBAKAN, s:236
6- M. Salih ERPOLAT, s: 161
7- M. Salih ERPOLAT, s:161; T. GÜNDÜZ, s:71-72, 157, 161
8- H. AKSÜT, Baba Resul Olayinin Iki Önderinin Kimlikleri, Gazi Üniversitesi Haci Bektas-i Veli Dergisi, 2003/1
9- Malatya Tahrir Defteri, s:182
10- Göknur GÖGEBAKAN, s:404
11- M. Salih ERPOLAT, s:161; T. GÜNDÜZ, s:159
12- M. Salih ERPOLAT, s:161