Muharrem Temiz'in Kisb-i Kâr'ı

Sanatçı, bağlamanın kutsal olduğu, belden yukarı asıldığı Arguvan ve çevresinin inanç ve kültürünün peşinden koşuyor

Arguvan’ın müzikal kimliğini taşıyan deyişleri yorumlayan Temiz’in albümünün adı, emekle elde edilen değeri simgeliyor: “Kisb-i Kâr birçok kültürde geçer. Tasavvufi bir boyutu var. İnsanın emek vererek, alın teri dökerek kazandığı, maddi boyutu olmayan manevi bir kazancı anlatır. Benim yıllardır emek vererek, karşılık gözetmeden kendimden harcayarak o coğrafya, o kültür, o inanç için harcadığım emeğin değerleri kisb-i kârdır.”

Halk müziği sanatçısı Muharrem Temiz, çalışmalarını Alevi-Bektaşi inancının müzik kültürünü geleceğe taşımayı hedefleyerek sürdürüyor. Arguvan ve çevresinden derlemeleriyle tanınan Temiz, yeni çıkan “Kisb-i Kâr” albümünde de Arguvan ve çevresinin inanç kaynaklı kültür mirasından örnekler veriyor.

Muharrem Temiz ile söyleşimizde odak, doğup büyüdüğü Malatya’nın Arguvan ilçesi ve doğduğu eski adı Minayik, şimdiki adıyla Kuyudere köyüydü. Dedesi Hasan Hüseyin Orhan ve babası Seyit Meftuni olarak bilinen İbrahim Mamo Temiz’den devraldığı kültür, müzik yaşamının temelini oluşturuyor:

“Alevi inancı içerisinde müzik çok önemli. Bizim ibadetimiz müzikle yapılır. Bağlama kutsaldır. Her evde bağlama vardır ve belden yukarıya asılır. Dede olduğumuz, bu ibadeti yürüttüğümüz için cem ortamlarında gözümüzü açtık.”

AKADEMİK DONANIM

Temiz’i konservatuvar eğitimine, babasıyla derleme çalışmaları sırasında tanışıklığı olan Nida Tüfekçi, aile dostu sanatçılardan Mehmet Özbek teşvik eder. Konservatuvar diye bir okul olduğunu bu ustalardan öğrenen Temiz, 1980 yılında İTÜ Konservatuvarı Ses Eğitimi Bölümü’ne girer, 1988 yılında mezun olur:

“Piyanoyu ilk defa orada gördüm. Biz bu müziğin içine girerken ne geçmişimizi, ne inancımızı ne de kültürümüzü yitirdik. Akademik anlamda kendimi donattığıma inanıyorum. Hayatımda üç belirgin kişi vardır. Babam, Nida Tüfekçi ve 1980’den sonra da Arif Sağ bende önemli izler bırakmışlardır.”

BABADAN KALMA GELENEK

Temiz, konservatuvar eğitimi sırasında da babadan kalma geleneği bırakmaz ve her yaz Arguvan, Divriği, Maraş, Adıyaman çevrelerinde âşıklarla, dedelerle kayıtlar yapar:

“Öğrenciliğim bittiği zaman o kayıtların çok büyük bir kaynak olduğunun farkına vardım. Yaşlılar ölmüş, o melodiler tükenmiş. Ağabeyimin Almanya’dan gönderdiği 12-13 kiloluk video kameramla köylerde tepelerde dolaşırken köylüler benimle dalga geçerlerdi. Kültür toplumundur ve bizler sadece kaynakları tespit eden, o yolda hizmet eden hizmetkârlarız.”

GİZLİ KALMIŞ KÜLTÜR

Nida Tüfekçi’nin ısrarıyla 1989 yılında TRT’nin açtığı tonmaisterlik sınavını kazanan Temiz, 6 yıl Erzurum Radyosu’nda görev yapar. Daha sonra İstanbul’a tayin olan ve halen bu görevini sürdüren Temiz’in derleme çalışmaları Arguvan ve Köyleri Eğitim Kültür Vakfı tarafından “Arguvan Ezgileri” adıyla iki cilt halinde yayımlandı. Vakıf ayrıca Temiz’in derlemelerini “Arguvan Türküleri 1-2” ve “Arguvan Halk Âşıkları” adlı albümlerde topladı. Temiz’in ilk profesyonel çalışması Kalan Müzik tarafından 2000 yılında yayımlanan “Arguvan Deyişleri” albümü oldu. Daha sonra 2001 yılında Cengiz Özkan ile birlikte “Yâre Dokunma” albümünü çıkaran Temiz, 2003’te “Dost ile Demler”, 2004’te “Firkat” albümlerini yaptı:

“Bu çalışmaların hepsi Arguvan ağırlıklıdır. Bunları Maraş, Adıyaman, Elazığ, Sıvas, Erzincan, Tunceli bölgelerindeki Alevi-Bektaşi müzik kimliğinin yansıması diye tarif ediyorum. Arguvan’daki Alevi-Bektaşi müziği aynı zamanda bu saydığımız coğrafyanın müzikal kimliğidir. Bu geniş coğrafyayı Arguvan da yansıtıyor. Çünkü dedeler aynı şekilde çalıp söylüyor. Cemlerdeki semahlar, duazlar, mersiyeler aynı. Melodik dokuları yüzde yüz birbirine benziyor. O coğrafyanın çok zengin bir potansiyeli vardır. Malzemeler dağılmış, gizli kalmış. Bizler de kazıp bir şeyler çıkarmaya çalışıyoruz.”

HATİCE TUNCER / CUMHURİYET - 7 Eylül 2008