İlhan SELÇUK : Enelhak...

Enelhak kabaca ya da yüzeysel yaklaşımla ne demek:

“- Ben Allah’ım...”

Peki, İslam dünyasının mekânı ve zamanı içinde bu söz neden büyük kitlelerin inancı, şiarı, ilkesi olmuş; benliğinin özünü oluşturmuş?..

Herkesin bildiği gibi Hallac-ı Mansur..

Nesimi..

‘Enelhak’ dedikleri için öldürüldüler...

Ama ‘Enelhak’ diyenler eksilmediler, çoğaldılar...

Çünkü enelhak, kişinin bir iddiası değil, insanla Tanrı’yı, evrenle Allah’ı tekleştiren, birleştiren, bütünleştiren derin bir felsefenin özünü dile getiriyor...

*

Yeryüzündeki üç büyük din, Musevilik-Hıristiyanlık-Müslümanlıkta Allah’a bakışın felsefesi ve mantığı birdir; İslam bu nedenle Musa ile İsa’yı tanır...

Tanrı ile kulları arasında din bir tür hiyerarşiyi öngörür; kökeninde Aristo mantığı bulunan saptamaya göre insan ayrıdır, Tanrı ayrı; Allah katına erişilemez...

Ama İslamda birileri çıkıp ne diyorlar:

- Enelhak...

İnanç dünyasına üç dinde de bulunmayan bir ufuk açıyorlar...

*

Belki de Heraklites’in diyalektik mantığında içeriğini bulacak bir yaklaşım bu... Evrene bakışta Allah’ın her şey olduğunu ve insanı Tanrı ile özdeşleştiren birliğin anlamında enelhakkın gerçekleştiğini ileri sürmek insanın insanlaşması tarihinin en önemli aşamalarından biridir...

Hallac-ı Mansur’a sahip çıkıp Enelhak diyen Nesimi’nin bu yüzden derisi yüzüldü...

Ama Nesimi, yüzülen derisini sırtına alarak, Halep’in on iki kapısından birden çıkıp insanlığa karıştı...

Ve yol gösterdi...

*

Aleviliğin-Bektaşiliğin, Müslümanlık dünyasındaki özel yeri ile üç büyük dinden mantık ve felsefe içeriğindeki fark Anadolu kültürüne aşılanmıştır...

Hepimizin özümsediği kültürde bu tarihsel mirasın değeri büyük...

Atatürk’le birlikte Ulusal Kurtuluş Savaşı’na katıldıktan sonra laik Cumhuriyetin kurulmasında Aleviliğin işlevine paha biçilemez...

Kim bilir, bir milyar üç yüz milyon nüfuslu İslam dünyasında tek laik Cumhuriyetin Türkiye oluşunda Anadolu’nun inanç yapısı büyük ağırlık taşımıştır...

Enelhak diyenlerin diyalektiği de elbette laiklik devriminde büyük güç oluşturdu...

*

Nakşi iktidar, Alevi-Bektaşileri kendisine bağlamak için büyük çaba gösteriyor...

Nafiledir...

Alevilerin dincilere karşı tutumları yalnız günümüzün sağduyusundan kaynaklanmıyor; tarihsel mirasın gereğiyle Hacı Bektaş’ın bilinci, Atatürkçülüğün Aydınlığıyla birleştiği zaman yol ve yordam pırıl pırıl ışımaktadır.

İLHAN SELÇUK
CUMHURİYET - 29 Haziran 2008