24 Nisan günü, 2015 yılında birden Çanakkale Savaşı’yla ilintilendi. Her nedense Çanakkale Savaşlarının 100. yıl dönümü olarak 24 Nisan Ermeni Soykırımı’nın anma günüyle aynı gün seçildi. 2015’e kadar Çanakkale Savaşı 18 Mart ile özdeşleşmişti.

Bu yıl 24 Nisan ile Çanakkale’yi bağlamak için bir de site açıldı. Sitede oldukça detaylı bilgi bulunuyor ama ne hikmetse savaş kronolojisinde 24 Nisan günü boş.

Törenin neden 24 Nisan’da yapıldığına dair bir bilgi bulmak kolay değil. Ama zaten Çanakkale hakkında yaygın yanlışlar ve yanlış inanışlar var.

Tolga Örnek’in yönetmenliğini yaptığı “Gelibolu” (2005) belgeselinin araştırma koordinatörü Feza Toker ile 2006 yılında Toplumsal Tarih Dergisi için söyleşi yapan Ayşe Çavdar, bu yaygın hata ve inanışları şöyle sıralamıştı.*

Çanakkale Savaşı, Kurtuluş Savaşı’nın bir parçasıdır.

Bu, Mustafa Kemal'in 1. Dünya Savaşı'nın ardından yürütülen Kurtuluş Savaşı'nın da önderi olmasından beslenen ama tarihsel, siyasi ve ideolojik açıdan yanlış bir inanıştır. Gelibolu Savaşı, Osmanlı Devleti'nin Alman İmparatorluğu ile birlik­te içinde yer aldığı İttifak Devletleri’nin, İtilaf Devletleri'ne karşı savaştığı I. Dünya Savaşının bir parçasıdır.

18 Mart, Çanakkale’de zafer kazanılan gündür.

Tam tersine 18 Mart savaşın ne başladığı ne de bittiği tarihtir. 28 Ocak 1914'te İngiliz Savaş Konseyi'nin onayıyla saldırı kararı alınmış, 19 Şubat'ta denizden ilk bom­bardıman başlamıştır. 18 Mart bir gün süren ve yarımadayı koruyan Osmanlı ordusunun başarıyla püskürttüğü, savaşa giren 18 geminin 3'ünü imha edip, toplam 6’sını savaş dışı bıraktığı büyük saldırının tarihidir.

Savaşın bitişi ise bu tarihlerden aylarca sonradır. General Ian Hamilton'un 14 Ekim 1914'te görevden alınmasını takiben gelişen süreç, 3 Ocak 1915 günü alınan çekilme kararıyla noktalandı. Gelibolu'ya çıkan İtilaf güçlerinin sonuncusu da 9 Ocak sabaha karşı savaş alanından çekildi.

Çanakkale Savaşı’nın komutanı Mustafa Kemal’dir.

İttifak Devletleri’nin Gelibolu savunmasını yöneten Alman General Otto Uman Von Sanders'tir. Sanders, Alman Devleti ile yapılan anlaşmaya göre Osmanlı Ordusunda Mareşal rütbesiyle görev yapmıştır. Mustafa Kemal, Yarbay rütbe­siyle 19. Tümen'e komuta etmiş, ayrıca Anafartalar bölgesinde komutanlık yapmış ve önemli muharebeler kazanmıştır.

Çanakkale Savaşı’nda Osmanlı ordusu 250 bin şehit verdi.

Bu hiçbir kayıt ya da kaynakta bulun­mayan bir inanıştır. Bilinen tüm resmi kaynaklarda bu sayı her iki taraftan 120 bin askerin hayatını kaybettiği şeklindedir. (HK)

* Toplumsal Tarih Dergisi sayı 147, Mart 2006