Alevilik genel olarak insan varlığını tek ve en yüksek değer olarak gören, kendisine has felsefesi ve yaşam tarzı olan, insanı ve doğayı kutsayan, yaşam tarzını da çağın uygun koşullarına göre dizayn eden bir akıl, vicdan inancıdır. Alevi inancı kadar gerek kendi mensupları tarafından, gerek sözde bilim adamlarınca ve gerekse siyasal iktidarlar eliyle oraya buraya çekiştirilen, kendisi olmaktan çıkartılmaya çalışılan, kendisi dışında bir başka şeye benzetilmek için olmadık çabalar harcanan başka bir inanç yoktur.

Aleviliğin tarihi, kültürü ve kaynakları araştırılmaya değer bir konu olma özelliğini korumakla beraber Alevilik bir sır, bir muamma değildir. Bugün Alevilerin asli görevi inançlarını değerlerinden koparmaya çalışan anlayışlara prim vermeden kendi kökleri üzerinde yükselmektir. Kendi özüne dönmektir. Aleviliği diğer inançlardan ayıran Alevilik bir doğa inancı olduğundan kendisine has felsefesi vardır.

Alevi inancının dört temel saç ayağı vardır.

1. Felsefi boyutu

2. İnançsal boyutu

3. Yaşamsal boyutu

4. Etnik boyutu

Alevilikte bu dört temel boyut asıldır. Alevi inancı bir ağaca benzer bir ağaçta olması gereken kök, gövde, dal ve yaprak. Alevi/Kızılbaş inancı bu dört boyuttan biri olmadan Alevilik anlaşılamaz. Aleviliğin inanç boyutunu tek başına veya felsefi boyutunu tek başına ele alırsanız Alevilik; inkâr edilir. Alevilik bu dört boyutun toplamıdır. Diğer inançlar da bu böyle değildir. Özellikle de semavi inançlarda felsefe yoktur, sadece inanç boyutu vardır.

Alevilik 4 boyutu ile bir bütündür. Bugün hâlâ Aleviliğin tanımı yapılırken kafa karışıklığı yaratılıyorsa, kimi bir felsefedir, kimi bir inanç, kimi ise bir yaşam tarzı diyor. Oysaki Alevilik bunların tamamıdır. Dört boyuttan birini alıp diğerini görmezlikten gelirseniz Aleviliği inkâr edersiniz. “Alevilik; bir felsefedir” dediğinizde, felsefe boyutunu ele alıp inanç boyutunu görmezlikten gelirseniz Aleviliği yok sayarsınız. (Bu konuya daha sonra değineceğim)

Alevilik evrensel bir inançtır. Gelinen aşamada ülkemizde yaşanılan kirli savaştan dolayı bazı Alevi canlarımızın duruşu Alevi inancı ile açıklanamaz. Alevi inancının etnik boyutu ele alındığında bu inanç her türlü ırkçılığı ret eder. Bir Alevi hangi etnik kimliğe mensup olursa olsun olaylar karşısında tavır belirlerken inancına helal getirmemeli.

21. asırda mensubu olduğumuz ulus devlet başka bir ulusun anadilini yasak ediyorsa, o halk anadili için mücadele veriyorsa bir Alevi olarak görevimiz tarafsız kalmak değildir. Aleviler inancı gereği bütün uluslar için tam hak eşitliği; ulusların kendi kaderini tayin etme hakkı olduğunu bunu kayıtsız şartsız destekler. Ezilen bir ulus maruz kaldığı zulme karşı direniyorsa Aleviler bu zulme seyirci kalamaz. Seyirci kalmak, sessiz kalmak yapılan zulmü onaylamaktır.

Aleviler inancı gereği koşullar ne olursa olsun haklının ve ezilenin yanında yer almalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken ezilen ulusun haklı davasını sahiplenirken her türlü milliyetçi, ırkçı, şovenist anlayışlardan da uzak durmalıdır. Alevilik her türlü ırkçılığı ret eder.

Alevi/Kızılbaş inancının dört boyutunu daha iyi anlaşılması için ayrı ayrı ele almak gerekiyor.

B. Aydın