Ahmet Vefik Paşa 3 Temmuz 1823 tarihinde İstanbul'da doğdu. Hariciye Nezareti Memurları'ndan Ruhittin Efendi’nin oğludur. 1831 yılında İstanbul’da başladığı eğitimini, babasının görevi nedeniyle gittiği Paris’te Saint Louis Lisesi’nde tamamladı. Paris’te bulunduğu süre içinde Fransızca öğrendi ve 1837 yılında yurda döndüğünde tercüme odasında çalıştı.

1840 yılında elçilik katibi göreviyle Londra’ya gitti ve İngilizce öğrendi. Sırbistan, İzmir, Eflak ve Boğdan’da görev yaptıktan sonra 1842 yılında İstanbul’a döndüğünde başmütercim olarak tercüme odasında görev aldı ve Devlet Salnamesi (Yıllığı) hazırlanmasında görevlendirildi.

İlerleyen yıllarda çeşitli görevlerde bulunduktan sonra Tahran’a elçi olarak atanarak Fars dilini ve İran tarihinin kökenlerini öğrendi. 1857 yılında kısa bir süre için Adalet Bakanlığı görevine getirildi. 1860 yılında Paris Büyükelçisi, 1861 yılında Bursa’da Evkaf Nazırı oldu.

1872 yılında Maarif Nazırı oldu fakat 1873 yılında görevden alındı. Kısa bir süre Edirne Valiliği yaptı. 18 Mart 1877’de çalışmalarına başlayan ilk Meclis-i Mebusan’ın İstanbul üyesi olarak seçildi, Mebusan'ın başkanlığını yaptı.

1878 yılında tekrar Maarif Nazırı, daha sonra da Başvekil oldu. 1879-1882 yılları arasında Bursa Valisi olarak görev yaptı, tekrar başvekil atandı. Ölümüne kadar Rumelihisarı’ndaki evinde ilmi ve edebi çalışmalar yaptı.

İlk Türkçe sözlüklerden biri olan Lehçe-i Osmani'yi hazırladı. Fezleke-i Tarih-i Osmani (Kısa Osmanlı Tarihi) ve Hikmet-i Tarih (Tarih Felsefesi) adlı tarih eserleri vardır. Şecere-i Türki isimli eseri Çağatay Türkçesi'nden Osmanlı Türkçesi'ne çevirdi.

Bursa valiliği sırasında bugün kendi adıyla anılan bir tiyatro yaptırdı. Moliere’in 16 eserini uyarladı, Victor Hugo ve Voltaire’in eserlerini tercüme etti.

Ahmed Vefik Paşa, 2 Nisan 1891 tarihinde İstanbul’da vefat etti.